BAN QUẢN LÝ DI TÍCH VÀ RỪNG QUỐC GIA YÊN TỬ: 30 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN

Ban Quản lý Di tích và Rừng Quốc gia Yên Tử tiền thân là Ban Quản lý Di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử, thành lập ngày 28 tháng 9 năm 1992 theo Quyết định số 2275 của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh. Trải qua 30 năm xây dựng và phát triển, sau 2 lần thay tên gọi và cơ quan trực thuộc, dù trong hoàn cảnh nào, đơn vị cũng vượt qua thử thách để trưởng thành, khẳng định vị thế, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

30 năm trước, sau hàng trăm năm thiên tai, địch họa và sự xâm hại của con người, phần lớn các công trình kiến trúc ở Yên Tử đều bị hủy hoại. Rừng ở đây bị khai thác bừa bãi. Yên Tử trở thành khu phế tích. Vấn đề cấp thiết đặt ra là cần phải có một cơ quan trực tiếp quản lý, bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị Khu Di tích - Danh thắng Yên Tử. Và ngày 28/9/1992, Ban Quản lý Di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử được thành lập. Chặng đường 30 năm xây dựng và phát triển của Ban trải qua 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn đều có dấu ấn riêng.

Quả thực, khi mới thành lập, Ban gặp nhiều khó khăn, bởi việc thì nhiều nhưng biên chế chỉ có 4 người. Bốn năm sau, thành lập Đội Bảo vệ rừng, Ban có 17 người. Để tổ chức Hội Xuân hằng năm, Ban phải hợp đồng từ 40 đến 70 lao động. Đến cuối năm 2003, biên chế của Ban mới gần 50 người. Điều kiện, phương tiện làm việc thiếu thốn. Hai năm đầu, Ban chưa có trụ sở, phải sử dụng tạm sảnh Nhà hát thị xã. Tuy làm việc tại vùng núi Yên Tử nhưng 7 năm đầu, cán bộ, nhân viên trong Ban không được hưởng trợ cấp khu vực. Là đơn vị sự nghiệp có thu, ban đầu chưa có nguồn thu, Ban phải đi vay nợ. Lúc có nguồn thu thì tỷ lệ được trích chi theo cơ chế thấp. Ngoài Khu Di tích và Rừng đặc dụng Yên Tử, Ban còn kiêm quản lý, khai thác du lịch hồ Yên Trung, Lựng Xanh, di tích Hang Son; quản lý, thực hiện Dự án Đầu tư xây dựng tổng thể Yên Tử (1997 - 2002), kéo dài đến năm 2006. Đời sống cán bộ, nhân viên gặp rất nhiều khó khăn, có những lúc tưởng không thể vượt qua. Nhưng bằng sự năng động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, các thế hệ cán bộ, viên chức, người lao động của Ban đã vượt qua mọi khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Những năm đầu mới thành lập Ban gặp nhiều khó khăn do biên chế ít ỏi, điều kiện, phương tiện làm việc thiếu thốn.

Ở giai đoạn đầu, tổ chức bộ máy của Ban gồm: Văn phòng ban, Bộ phận Thường trực Dự án Rừng đặc dụng Yên Tử và Đội Bảo vệ Rừng, Tổ Quản lý hồ Yên Trung, Đội Quản lý di tích, Đội Thu phí đường giao thông, Ban Quản lý Dự án Yên Tử, Đội Duy tu đường giao thông Yên Tử, Bộ phận Quản lý Lựng Xanh -  Hang Son. Tổ chức đảng, đoàn thể của Ban có Chi bộ Đảng, Công đoàn, Đoàn Thanh niên cơ sở.

Sau 15 năm thành lập, Ban đón gần 3,2 triệu lượt khách trong và ngoài nước về tham quan, vãng cảnh Yên Tử. Bằng nguồn đầu tư của Nhà nước và nguồn kinh phí xã hội hóa, Ban giúp thị xã triển khai xây dựng gần 100 hạng mục công trình, trong đó có việc lắp dựng ngôi chùa Đồng năm 1994, xây dựng các chùa: Giải Oan, Vân Tiêu, Hoa Yên, Cầm Thực, Bí Thượng; giúp triển khai xây dựng chùa Lân - Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử; trùng tu, tôn tạo các tháp; đổ bê tông 3 tuyến đường: từ Dốc Đỏ vào Yên Tử, từ ngã ba Miếu Bòng đến ngã tư Nam Mẫu và tuyến từ gần chân dốc Cửa Ngăn ra hồ Yên Trung; kè bậc đá các tuyến đường nội vi trên núi Yên Tử; mở 2 tuyến đường mới: một tuyến từ gần chùa Bảo Sái lên An Kỳ Sinh, một tuyến từ gần An Kỳ Sinh lên phía Đông chùa Đồng; tiếp nhận hàng trăm ngàn mét khối đất đá nạo vét lòng suối, san lấp tạo mặt bằng, đổ bê tông bến xe Giải Oan; làm cầu qua suối Giải Oan; đổ bê tông tuyến đường từ dốc Sỏi vào Lựng Xanh; xây dựng hạ tầng ở Hang Son; bảo vệ hơn 2.500 héc-ta Rừng đặc dụng Yên Tử; trồng mới gần 226 héc-ta rừng; khoanh nuôi, chăm sóc gần 430 héc-ta rừng trồng và rừng tái sinh; nghiên cứu xây dựng mô hình quản lý; mở rộng tuyên truyền, quảng bá về Yên Tử; tạo điều kiện cho các văn nghệ sỹ phát hành hàng vạn cuốn sách viết về Yên Tử mỗi năm; tổ chức Hội thảo khoa học “Trần Nhân Tông và Di sản văn hóa Yên Tử”; dịch 101 văn bia chữ Hán ra chữ Việt; sưu tầm, bảo quản các cổ vật, hiện vật và nhiều hoạt động khác.

Sau 15 năm thành lập, từ nguồn đầu tư của Nhà nước và nguồn kinh phí xã hội hóa, Ban đã giúp thị xã triển khai xây dựng gần 100 hạng mục công trình tại Yên Tử.

Tháng 9 năm 2007, Ban đổi tên thành Trung tâm Quản lý Di tích - Danh thắng Yên Tử, trực thuộc Ban Quản lý Các di tích trọng điểm Quảng Ninh theo Quyết định số 3208 của Ủy ban nhân dân tỉnh. Với biên chế hơn 60 người, ngoài bộ phận Văn phòng, Ban vẫn duy trì Đội Quản lý bảo vệ di tích, Đội Bảo vệ Rừng đặc dụng, Đội Quản lý duy tu đường giao thông và hình thành thêm Đội Nghiệp vụ - Tuyên truyền. Tổ chức đoàn thể thành lập thêm Chi hội Cựu chiến binh. Sau hơn một năm trực thuộc Ban Quản lý Các di tích trọng điểm, tháng 2 năm 2009, Trung tâm chuyển về trực thuộc Ủy ban nhân dân thị xã Uông Bí theo Quyết định 320 của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh.

Cán bộ, nhân viên BQL Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử rà soát, lập phương án bảo vệ, phát triển rừng bền vững.

Ở giai đoạn này, Trung tâm đã đón gần 6 triệu lượt khách về Yên Tử; tiếp tục bảo vệ an toàn hơn 2.505 héc-ta Rừng đặc dụng Yên Tử; tham mưu Lãnh đạo Ủy ban nhân dân thị xã lập và trình duyệt Dự án đầu tư xây dựng Rừng Quốc gia Yên Tử, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 26/7/2011; phối hợp với các phòng, ban giúp thị xã triển khai thực hiện hơn 10 dự án đầu tư xây dựng tại Yên Tử, trong đó có việc phối hợp với Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh triển khai thi công đúc dựng chùa Đồng. Trung tâm tiếp tục tuyên truyền, quảng bá về Yên Tử; in 20 nghìn cuốn sách "Danh sơn Yên Tử - Thiền phái Trúc Lâm"; in  Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Trần Nhân Tông và Di sản văn hóa Yên Tử” năm 2001; in ấn, phát hành hàng vạn tờ gấp, sơ đồ hướng dẫn tham quan Khu Di tích - Danh thắng Yên Tử; tiếp tục sưu tầm, tập hợp, bảo quản cổ vật, hiện vật...

Dấu mốc quan trọng vào ngày 17/9/2012, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số 2333 thành lập Ban Quản lý Di tích và Rừng Quốc gia Yên Tử trên cơ sở hợp nhất Trung tâm Quản lý Di tích - Danh thắng Yên Tử và Ban Quản lý Rừng đặc dụng Yên Tử. Trong giai đoạn này, Ban có gần 70 cán bộ, nhân viên, trong đó có 28 nữ, biên chế tại 5 phòng chuyên môn: Phòng Tổ chức - Hành chính, Phòng Kế hoạch - Tài chính, Phòng Quản lý bảo vệ di tích, Phòng Quản lý bảo vệ Rừng Quốc gia, Phòng Nghiệp vụ - Tuyên truyền. Mỗi phòng có chức năng, nhiệm vụ riêng, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.

Sau 20 năm thành lập, ngày 17/9/2012, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số 2333 thành lập Ban Quản lý Di tích và Rừng Quốc gia Yên Tử trên cơ sở hợp nhất Trung tâm Quản lý Di tích - Danh thắng Yên Tử và Ban Quản lý Rừng đặc dụng Yên Tử.

Ban phối hợp với Ban Trị sự Phật giáo tỉnh và Công ty Cổ phần Phát triển Tùng Lâm tổ chức nhiều hoạt động văn hóa - tín ngưỡng, tôn giáo tại Yên Tử.

Trong 10 năm, từ tháng 9/2012 đến nay, Ban đã đón hơn 11 triệu lượt khách, trong đó có hơn 900 nghìn khách nước ngoài về Yên Tử; quản lý, bảo vệ 2.783 héc-ta Rừng Quốc gia Yên Tử; trồng 43,5 héc-ta thông nhựa; tổ chức nhiều Hội thảo khoa học; chăm sóc, bảo tồn, ươm giống cây xích tùng, cây mai vàng Yên Tử; lập hồ sơ “Cây di sản Việt Nam”; phối hợp với các phòng, ban chức năng giúp thành phố triển khai thực hiện Dự án đầu tư xây dựng Rừng Quốc gia Yên Tử và hơn 20 hạng mục công trình tại Yên Tử, trong đó có việc phối hợp với Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh triển khai thi công đúc dựng Bảo tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông, tôn tạo chùa Bảo Sái, trùng tu chùa Một Mái; xây dựng đội ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp; lập website tuyên truyền, quảng bá về khu di tích Yên Tử; tiếp tục sưu tầm, tập hợp, bảo quản cổ vật, hiện lưu giữ 803 hiện vật có giá trị; thực hiện nhiệm vụ thu phí tham quan danh lam thắng cảnh; phối hợp với Ban Trị sự Phật giáo tỉnh và Công ty Cổ phần Phát triển Tùng Lâm tổ chức nhiều hoạt động văn hóa - tín ngưỡng, tôn giáo tại Yên Tử hằng năm; thành lập, duy trì, từng bước mở rộng hoạt động của Hợp tác xã Thảo dược Yên Tử; bố trí lực lượng tham gia thường trực tại các chốt phòng chống dịch Covid-19; cung cấp tư liệu, phục vụ việc lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Quần thể Di tích Yên Tử là Di sản thế giới...

Hướng dẫn viên của Ban giới thiệu đến du khách về giá trị của Yên Tử tại chùa Hoa Yên.

Ban trực tiếp quản lý, bảo vệ 2.783 héc-ta Rừng Quốc gia Yên Tử, góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị độc đáo về cảnh quan, đa dạng sinh học của non thiêng Yên Tử.

Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông trong tháp Huệ Quang ở Yên Tử đã được công nhận là Bảo vật quốc gia cuối năm 2020.

Hầu hết cán bộ, viên chức, người lao động của Ban đều đã được đào tạo, học tập, đảm bảo chuyên môn, nghiệp vụ, được rèn luyện và trưởng thành trong thực tiễn, tinh thần công tác hăng hái, nhiệt tình.

Sau 30 năm, từ một đơn vị ban đầu chỉ có 2 cán bộ lãnh đạo tương đương cấp phòng ban, đến nay, nhiều cán bộ, nhân viên của Ban đã phấn đấu, trưởng thành, được phân công, bổ nhiệm giữ cương vị lãnh đạo xã, phường, trưởng, phó các phòng, ban của thị xã (nay là thành phố); có đồng chí được phân công là lãnh đạo cấp sở, ngành của tỉnh hoặc Ủy ban nhân dân thành phố... Chi bộ ban đầu chỉ có 3 đảng viên, hơn 20 năm sau, phát triển thành Đảng bộ, hiện có 42 đảng viên và có 5 chi bộ trực thuộc. Các tổ chức đoàn thể của Ban như Công đoàn, Đoàn Thanh niên và Hội Cựu chiến binh không ngừng được củng cố, phát triển về tổ chức và số lượng đoàn viên, hội viên.

Đội ngũ CBVCNV Ban quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử hiện nay.

Ngoài công tác chuyên môn, Ban luôn quan tâm tới các chế độ chính sách, thực hiện đầy đủ quyền lợi cho người lao động, hỗ trợ những gia đình khó khăn, động viên con cán bộ, nhân viên có thành tích học tập tốt; tham gia phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc, các hoạt động thể thao, văn nghệ, từ thiện nhân đạo...

Ba mươi năm qua, Ban đã được Bộ Văn hóa, tỉnh Quảng Ninh, thành phố Uông Bí tặng nhiều Cờ thi đua, Bằng khen, Giấy khen, gần đây được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen.

Sự hình thành và phát triển của Ban trong 30 năm qua trước hết nhờ vào sự quan tâm chăm lo của cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp, của các tổ chức tập thể, cá nhân trong và ngoài thành phố, đặc biệt là sự nỗ lực, số gắng của các thế hệ cán bộ, viên chức, người lao động của Ban. Sau 30 năm, có 171 cán bộ, nhân viên đã và đang công tác tại Ban. Trong đó, những người có nhiều năm nhất vẫn đang công tác tại Ban là các ông: Lê Tiến Dũng, Bùi Bá Bẩy, Vũ Ngọc Hương, Vũ Quang Mạnh... Cũng có người ở Ban chỉ tròn một tháng. 105 cán bộ, nhân viên đã rời Ban, hoặc nghỉ hưu, hoặc chuyển sang cơ quan khác. Một số thành viên đã ra đi.

Ba mươi năm qua, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, khắc phục mọi khó khăn, chủ động, sáng tạo và cống hiến, nỗ lực phấn đấu hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao… đã trở thành những nét đẹp truyền thống, tạo nên bản sắc văn hóa ở các thế hệ cán bộ, nhân viên Ban Quản lý Yên Tử. Nét đẹp truyền thống văn hóa đó đã được hun đúc, kết tinh từ quá khứ và tiếp tục được phát huy trong hiện tại, tương lai. 

Những nỗ lực, cống hiến của các thế hệ cán bộ, viên chức, nhân viên Ban Quản lý di tích và Rừng quốc gia Yên Tử suốt 30 năm qua đã góp phần "toả sáng" những giá trị trường tồn của Yên Tử.

Kế thừa, phát triển sự nghiệp bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Yên Tử của các thế hệ cha anh lớp trước, phát huy truyền thống tốt đẹp của Ban 30 năm qua, tập thể cán bộ, nhân viên, người lao động Ban Quản lý Di tích và Rừng Quốc gia Yên Tử quyết tâm phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào sự nghiệp quản lý Di sản, xây dựng quê hương Uông Bí nói riêng, tỉnh Quảng Ninh nói chung ngày càng giàu đẹp, văn minh. 

Kim Thuỷ