Lễ hội Đình- Nghè Bí Giàng được tổ chức từ ngày 06/12 đến ngày 8/12 (tức từ ngày 13 đến ngày 15/11 năm Nhâm Dần)

Đình Bí Giàng khởi đầu được xây dựng vào khoảng thế kỷ 17 trong khuôn viên đất của ngôi đình rộng hơn 5.000m2 ở xã Bí Giàng thuộc huyện Đông Triều, tỉnh Hải Dương. Theo bản đồ huyện Đông Triều thời Đồng Khánh 1886-1888, khu Bí Giàng hiện nay trước kia là xã Bí Giàng thuộc tổng Bí Giang. Tổng Bí Giang gồm các xã; xã Bí Giàng, xã Lạc Thanh, xã Hạ Mộ Công, Thượng Mộ Công, xã Điền Công, xã Như Ý Trung và xã Như Ý Thượng) đến năm Thành Thái thứ 5 thuộc huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Yên. Đình Bí Giàng thờ 10 vị Thành Hoàng có tên hiệu và tên húy được thờ ở đình làng Bí Giàng trong khoảng hơn 300 năm.

Đình - Nghè Bí Giàng.

Sau nhiều năm sưu tầm và tìm kiếm các hiện vật, tư liệu lịch sử về ngôi Đình làng Bí Giàng. Ban phục dựng đã thu thập được các tư liệu do viện Hán Nôm Việt Nam cung cấp, bao gồm: Sắc phong, phong cho 9 vị Thành Hoàng làng do các triều đại Nhà Vua cấp từ ngày 11/10 năm Tự Đức thứ 7 (1854) đến ngày 18/11 năm Thành Thái thứ nhất (1889).

Năm 1960, do nhiều nguyên nhân nên đình Bí Giàng bị phá, toàn bộ đồ thờ và cơ sở vật chất của đình bị hư hỏng và nhân dân địa phương lấy đi hết. Đất và sân đình chuyển sang xây dựng làm kho, sân phơi thóc của hợp tác xã, sau đó chính quyền địa phương đã cấp cho nhân dân làm nhà ở. Đến năm 2012 nhân dân đóng góp tiền của phục hồi lại, đến năm 2016 xây xong và đưa vào sử dụng đình chính có hiện trạng như hiện nay.

Đình rộng 150m2, nằm trong khuôn viên rộng hơn 800m2, quay mặt về hướng nam nhìn ra cánh đồng. Đình có kết cấu kiến trúc hình chữ Đinh gồm 5 gian Tiên tế kiểu 3 gian thụt, hai gian thò, được tạo bởi 6 hàng cột cái và 6 hàng cột quân. Tường hồi và tường mặt trước 2 gian thò để cửa sổ hình chữ Thọ tròn bên ngoài được lắp kính để tránh mưa, gió hắt vào, mặt tường quay vào hiên đắp giả cánh cửa hình vòm được sơn giả gỗ. 3 gian Hậu cung được tạo từ hai hàng cột cái, 4 hàng cột quân. Các cột làm theo kiểu thượng thu hạ thách bằng bê tông sơn giả gỗ. Cột cái có đường kính 39cm, cột quân có đường kính 25 cm, được đặt trên hệ thống chân tảng bằng bê tông sơn giả đá xanh, hình tròn giật hai cấp.

Lễ rước sắc phong thành hoàng về Đình.

Để tưởng nhớ công lao của các vị Thành hoàng đã có công giúp nước, cứu dân. Hàng năm, dân làng khu Bí Giàng tổ chức lễ cúng Tam sinh vào các ngày 13, 14 và 15 tháng 11 âm lịch tại đình để tạ ơn công lao các vị thần và thể hiện mong muốn một năm làm ăn, chăn nuôi phát triển, với các nghi lễ: Lễ cáo yết; Lễ rước sắc phong thành hoàng là Cao Sơn, Quý Minh từ đình đi vòng quanh làng rồi lại về đình để làm lễ, đồng thời cùng với lễ rước các vị thần từ các nghè thờ về đình dự hội; lễ an vị; lễ nhập tịch Thành hoàng tại đình; lễ dâng cỗ tế Thành hoàng làng; lễ tế tư viên...thể hiện truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc, ước vọng của nhân dân về cuộc sống thanh bình, ấm no, hạnh phúc.

Ngày 07/5/2018, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Quyết định số 1567/QĐ-UBND về việc xếp hạng Di tích cấp tỉnh đối với cụm di tích lịch sử đình - nghè Bí Giàng thuộc phường Yên Thanh và xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích, góp phần giáo dục truyền thống, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta./.

Kim Thủy