Giữ màu xanh cho Yên Tử: Bài 2: Vị thế mới, sức sống mới

Đầu những năm 90, thực trạng rừng Yên Tử vô cùng phức tạp vì có sự xen canh, xen cư của người dân trong khu vực, tình trạng khai thác than, lâm sản trái phép tràn lan. Với quyết sách đúng đắn, đáp ứng đòi hỏi thực tiễn và sự phát triển lâu dài của Yên Tử, lực lượng chuyên môn về quản lý rừng đã ra đời, nỗ lực vượt bậc từng bước dẹp yên những vấn nạn bao năm tại đây, đưa rừng Yên Tử bước sang trang mới…

Bước chuyển đổi về chất

Khi mà nạn khai thác rừng Yên Tử không còn thì yêu cầu về bảo tồn và phát triển bền vững rừng được đặt ra cao hơn. Điều này chỉ có thể giải quyết khi nâng hạng rừng đặc dụng Yên Tử lên thành rừng quốc gia. Khi đó cũng đồng nghĩa với khắc phục khó khăn, hạn chế về cơ chế chính sách đầu tư khi rừng Yên Tử vốn là Khu bảo tồn thiên nhiên (trong hệ thống rừng đặc dụng), với nhiệm vụ bảo vệ rừng là chính.

Năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 26/9/2011 đặc cách phê duyệt và công nhận chuyển hạng rừng đặc dụng Yên Tử thành Khu rừng quốc gia Yên Tử. Kết quả này nghe tưởng chừng đơn giản nhưng là sự nỗ lực vượt qua rất nhiều khó khăn, trở ngại trong nhiều năm của Uông Bí. Từ năm 2002, việc xây dựng dự án nâng cấp rừng đã được khởi động, nhưng do nhiều vướng mắc về thủ tục và do cơ chế chính sách nên chưa nhận được đồng thuận. Xác định rõ sự cần thiết nâng hạng rừng đặc dụng Yên Tử trở thành rừng quốc gia, năm 2010, Thành ủy Uông Bí tiếp tục chỉ đạo các đơn vị, ban ngành liên quan tìm cách tháo gỡ những “nút thắt” này.

Một cội mai vàng giữa rừng quốc gia Yên Tử.

Anh Phạm Văn Dược, nguyên Phó Ban Quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử, nhớ lại: Thành phố trực tiếp giao cho một đồng chí Phó Chủ tịch UBND thành phố chỉ đạo các phòng, ban, đơn vị phối hợp với các sở, ngành liên quan tham mưu cho UBND tỉnh trình các bộ, ngành trung ương triển khai hoàn tất các thủ tục theo quy định. Cán bộ Ban Quản lý rừng đặc dụng chúng tôi đã cùng lãnh đạo thành phố đi tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm ở nhiều nơi, từ Khu rừng quốc gia Đền Hùng cho tới một số vườn quốc gia về thủ tục xây dựng dự án cũng như thường xuyên đi Hà Nội gặp các bộ, ngành trình duyệt hồ sơ để tìm sự đồng thuận…

Sau khi rừng Yên Tử được nâng hạng thì cơ chế chính sách đầu tư cho rừng cũng rộng mở hơn. Theo đó, dự án đầu tư xây dựng rừng quốc gia Yên Tử đã được triển khai và hoàn thành từ năm 2017, với nhiều dự án có quy mô tương đối lớn, giá trị đầu tư đạt gần 86 tỷ đồng, đã góp phần quan trọng vào hỗ trợ công tác bảo vệ rừng. Tiêu biểu có thể kể đến như đường ranh giới rừng quốc gia, hàng rào ranh giới phía Nam, phía Đông góp phần ngăn chặn triệt để tình trạng lấn chiếm đất rừng...

Xích tùng được trồng bổ sung thay thế cho những cây đã chết tại Yên Tử.

Không chỉ là rừng tự nhiên mà hệ thống cây cổ được các tiền nhân trồng tại Yên Tử, gắn liền với giá trị di sản cũng được chăm sóc tốt. Dự án chăm sóc và bảo tồn các cây xích tùng, cây thông cổ tại rừng quốc gia Yên Tử đã được triển khai từ nguồn kinh phí đầu tư trên 26 tỷ đồng của UBND thành phố. Dự án không chỉ chăm sóc các cây xích tùng hiện còn sống, nhằm kéo dài tuổi thọ của chúng mà còn nhân giống để trồng bổ sung cho những cây đã chết, nhằm lưu giữ, bảo tồn bền vững các cây di sản của người xưa. Đặc biệt, 144 cây thuộc khu rừng quốc gia Yên Tử đã được công nhận là cây Di sản, trong đó có 102 cây hồng tùng, 10 cây thông nhựa, 20 cây mai vàng, 9 cây đại và cây đa, cây thị.

Cây đại cổ tại vườn tháp tổ Huệ Quang nằm trong số 144 cây thuộc khu rừng quốc gia Yên Tử đã được công nhận là cây Di sản.

Cây đại cổ tại vườn tháp tổ Huệ Quang nằm trong số 144 cây thuộc khu rừng quốc gia Yên Tử đã được công nhận là cây Di sản.

Bên cạnh đó, đời sống của lực lượng bảo vệ rừng từ vô số khó khăn ban đầu về cơ sở vật chất, chính sách đãi ngộ… nay cũng đã được cải thiện nhiều, góp phần rất lớn vào công tác bảo vệ rừng. Hiện nay, Yên Tử có 4 trạm bảo vệ rừng được đầu tư nâng cấp, xây dựng mới khang trang, hiện đại và đầy đủ tiện nghi khép kín; trong đó, trạm số 1 được đánh giá là trạm bảo vệ rừng to, đẹp nhất cả nước. Con đường đến các trạm đều đã được đổ bê tông đến tận nơi, điện nước sinh hoạt đầy đủ. Các trạm được trang bị từ máy lọc nước, tủ lạnh, tivi, bình tắm nóng lạnh, có trạm còn lắp cả điều hòa, mạng wifi như một hộ gia đình, phục vụ cho lực lượng bảo vệ rừng yên tâm công tác, giống như “mái nhà thứ hai” khi mà thời gian sống ở trạm của họ còn nhiều hơn ở nhà.

Định hướng nâng tầm di sản

Có thể nói, rừng Yên Tử giờ đây đã thực sự bình yên. Nhiệm vụ của lực lượng bảo vệ rừng hiện chỉ tập trung vào công tác tuần tra, kiểm soát và phòng chống cháy rừng là chủ yếu. Họ cũng được đào tạo, nâng cao về trình độ học vấn, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin như bản đồ số hóa, GPS định vị vệ tinh toàn cầu… áp dụng vào thực tế quản lý, bảo vệ rừng quốc gia Yên Tử ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu về công tác bảo vệ rừng hiện nay và sau này.

Kỹ sư Phạm Văn Sự, nguyên cán bộ Ban Quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử, đã dày công tự nghiên cứu và nhân giống thành công giống xích tùng Yên Tử, nay được trồng nhiều ở rừng quốc gia Yên Tử.

Ông Vũ Văn Mỳ, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Uông Bí, khẳng định: Rừng quốc gia Yên Tử chiếm gần 17% trong tổng diện tích rừng của Uông Bí, có đóng góp quan trọng vào mật độ che phủ rừng của địa phương hiện nay là 49,8%. Rừng được bảo vệ nghiêm ngặt, không có hiện tượng khai thác gỗ, lâm sản, lấn chiếm đất rừng trái pháp luật. Trong ranh giới rừng quốc gia Yên Tử không có khai trường khai thác khoáng sản. Nhiều năm trở lại đây không xảy ra cháy rừng. Đơn vị quản lý cũng đã trồng mới 93ha thông nhựa trên diện tích đất rừng Yên Tử, được đánh giá cao trong số các diện tích trồng rừng thay thế toàn tỉnh...

Mặc dù công tác bảo vệ rừng quốc gia Yên Tử giờ đây đã đi vào nề nếp nhưng đây vẫn là phần việc thường xuyên, được chú trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy, UBND TP Uông Bí cũng như Đảng uỷ Ban Quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử. Cụ thể, ngày 28/8/2017, Ban thường vụ Thành  ủy Uông Bí đã ban hành Chương trình hành động số 20-CTr/TU về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng”, trong đó có đề cập đến rừng Yên Tử. Nối tiếp đó là Chương trình hành động số 46-CTr/TU ngày 28/12/2019 của Thành ủy Uông Bí và Kế hoạch số 72a/KH-UBND ngày 9/3/2020 của UBND thành phố về thực hiện Chương trình hành động này về thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 28/11/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy “Về phát triển lâm nghiệp bền vững tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Trong đó xác định: Bảo vệ chặt chẽ diện tích, phát huy giá trị tối đa gần 15 nghìn ha rừng và đất lâm nghiệp đã được quy hoạch, trong đó có đất rừng đặc dụng Yên Tử 2.513,2ha.

Thông nhựa được trồng mới và phát triển tốt trên diện tích 93ha đất rừng quốc gia Yên Tử.

Cụ thể hoá những nội dung này, gần đây nhất, Ban Chấp hành Đảng bộ Ban Quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử đã có Nghị quyết số 06 ngày 30/12/2021 về phương hướng, nhiệm vụ công tác năm 2022. Theo đó, nêu rõ 3 mục tiêu: Quản lý, bảo vệ, phát triển rừng quốc gia Yên Tử và các vùng đệm được giao; ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm phạm rừng quốc gia Yên Tử; đồng thời tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia quản lý, bảo vệ phát triển rừng.

Yên Tử từ xa xưa đã được xem là một trung tâm Phật giáo của nước ta, nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông tu hành và sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử với những giá trị văn hóa, tư tưởng to lớn, đã trở thành một di sản tinh thần quý giá đang đồng hành với sự phát triển của dân tộc. Gắn bó không thể tách rời với hệ thống di tích đó là rừng quốc gia Yên Tử có hệ sinh thái phong phú với nhiều loài động, thực vật đặc hữu được ghi trong Sách đỏ Việt Nam, có giá trị cao về bảo tồn nguồn gen, nghiên cứu khoa học, giáo dục và du lịch. Các giá trị của di sản Yên Tử trường tồn cùng lịch sử, được bảo vệ tốt, còn hiện hữu và lan toả giá trị trong đời sống hôm nay. Chính vì vậy, tỉnh Quảng Ninh đang cùng các địa phương có chung không gian văn hoá Yên Tử tiến hành làm hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Quần thể di tích – danh thắng Yên Tử là Di sản văn hóa thế giới.

Quần thể di tích – danh thắng Yên Tử hiện đang được lập hồ sơ đề cử là Di sản văn hóa thế giới.

Điều này phù hợp với Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2622/QĐ-TTg ngày 31/12/2013. Cụ thể, trong định hướng phát triển các ngành, lĩnh vực đã nêu: “Phát triển du lịch một cách toàn diện, có trọng tâm trọng điểm, trên cơ sở các tài sản vốn có như các di sản, kỳ quan thiên nhiên thế giới, văn hóa riêng của tỉnh; bảo tồn các di sản thiên nhiên và văn hóa của Quảng Ninh, thúc đẩy các hoạt động bảo vệ môi trường, đặc biệt là tại Vịnh Hạ Long, khu di tích danh thắng tại Yên Tử...”.

Theo Phan Hằng/ baoquangninh.com.vn