Bảo tồn nét đẹp văn hóa của người Dao Thanh Y

Trải qua suốt nhiều năm lịch sử, cộng đồng người Dao Thanh Y sinh sống quần tụ dưới chân núi Yên Tử, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh vẫn giữ được nhiều nét văn hóa, phong tục, tập quán truyền thống, đậm đà bản sắc dân tộc được thể hiện thông qua những giá trị văn hóa phi vật thể như: Hội làng, lễ cấp sắc, tục cưới hỏi, ma chay, may thêu trang phục dân tộc, hát đối đáp giao duyên, trò chơi dân gian. Đây là những nét văn hóa đặc trưng có giá trị nhân văn sâu sắc.

Cộng đồng người Dao Thanh Y dưới chân Yên Tử

Mảnh đất Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh không chỉ nổi tiếng bởi cảnh sắc thiên nhiên hữu tình và quần thể danh thắng Yên Tử – Nơi phát tích dòng thiền phái Trúc Lâm do Phật Hoàng Trần Nhân Tông khai sáng. Đến đây, khách hành hương còn được hòa mình vào không khí linh thiêng nơi miền đất Phật.

Ngay dưới chân núi Yên Tử cũng là nơi cư trú của cộng đồng người Dao Thanh Y với nhiều nét văn hóa, ẩm thực độc đáo. Những giá trị văn hóa tốt đẹp của người Dao Thanh Y đang được địa phương bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị và khai thác phục vụ du lịch hiệu quả.

Không gian trưng bày trang phục truyền thống và dụng cụ sinh hoạt của người Dao.

Cùng với 18 dân tộc anh em sinh sống trên địa bàn thành phố Uống Bí, tỉnh Quảng Ninh, người Dao Thanh Y sống tập trung ở xã Thượng Yên Công và phường Vàng Danh. Trong đó, xã Thượng Yên Công là nơi tập trung đồng bào dân tộc Dao đông nhất của Thành phố Uông Bí. Trên 50% dân số của xã Thượng Yên Công là người Dao Thanh Y.

Có giả thuyết cho rằng, người Dao Thanh Y ở Uông Bí không phải là dân bản địa mà do bộ phận dân di cư từ khu vực đồi núi phía Bắc của thành phố sang. Và do đó, theo thuyết “Trung tâm và ngoại vi”, nhiều nét văn hoá của người Dao Thanh Y khi lan toả tới ngoại vi thường bị “hoá thạch” và giữ lại các dạng thức nguyên thuỷ hơn so với trung tâm của nó là vùng phía Bắc Uông Bí. Những giá trị này được các nghệ nhân dân gian lưu giữ và được thực hành trong các sinh hoạt hàng ngày, lễ tết, hội hè.

Vốn là người say mê những nét đẹp và các giá trị văn hóa, tinh thần của đồng bào các dân tộc sinh sống trên địa bàn thành phố Uống Bí, đồng thời có quá trình tìm hiểu, nghiên cứu về những phong tục, tập quán sinh hoạt, lối sống, cùng những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc cư trú lâu đời trên vùng đất Yên Tử linh thiêng, đặc biệt là người Dao Thanh Y, ông Lê Minh Quang, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy Uông Bí, nguyên là Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin thành phố và từng có quá trình giữ chức chủ tịch UBND xã Thượng Yên Công, cho hay:

“Đến nay, người Dao ở Thượng Yên Công vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc với những giá trị văn hóa phi vật thể như: Hội làng, lễ cấp sắc, tục cưới hỏi, ma chay, may thêu trang phục dân tộc, hát đối đáp giao duyên, trò chơi dân gian. Đây là những nét văn hóa đặc trưng có giá trị nhân văn sâu sắc.

Với mục tiêu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, những năm gần đây, thành phố Uông Bí luôn chú trọng bảo tồn các giá trị văn hoá truyền thống, trong đó có đặc trưng văn hóa của đồng bào Dao Thanh Y tại xã Thượng Yên Công. Từ năm 2015 đến nay, thành phố đã dành nguồn kinh phí hàng trăm triệu đồng phục vụ công tác sưu tầm, bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của đồng bào. Đồng thời, thực hiện dự án bảo tồn, truyền dạy nghề thêu thổ cẩm thủ công, hát múa dân ca, dân vũ và ẩm thực của đồng bào dân tộc Dao Thanh Y ở xã Thượng Yên Công”, Phó trưởng ban tuyên giáo Thành ủy Uông Bí hồ hởi chia sẻ.

Trải nghiệm đêm hội làng tại Làng hành hương Yên Tử.

Trong cuộc trò chuyện giữa chúng tôi, khi nói về đời sống, về những giá trị văn hóa, tinh thần của đồng bào các dân tộc sinh sống trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, trong đó có cộng đồng người Dao Thanh Y, tôi cảm nhận dường như đã chạm vào “mạch” say nghiên cứu, tìm hiểu về các dân tộc bản địa của ông Lê Minh Quang khi ông chia sẻ rất nhiệt tình và hào hứng về đời sống, văn hóa và tập tục của cộng đồng người Dao Thanh Y.

Có lẽ, trong nhiều năm gắn bó với cộng đồng này, nét văn hóa của người Dao dưới chân Yên Tử đã khiến ông “say” và rồi “yêu” tự lúc nào không hay! Điều này cũng hoàn toàn dễ hiểu, bởi trước khi về công tác tại Ban tuyên giáo Thành ủy Uông Bí, ông Quang từng giữ chức Trưởng phòng Văn hóa – thông tin thành phố và nguyên là chủ tịch UBND xã Thượng Yên Công.

Kết hợp du lịch để bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y

Sự kết hợp giữa du lịch và văn hóa cũng đang mang lại nhiều giá trị kinh tế cho cộng đồng các dân tộc dưới chân núi Yên Tử và góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa. Hiện tại, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm là đơn vị quản lý dịch vụ tại khu du lịch Yên Tử đang thực hiện mô hình kết hợp bảo tồn văn hóa với kinh doanh sản phẩm dịch vụ du lịch ở ngay Làng hành hương dưới chân Yên Tử.

Hằng tuần, tại sân đình của Làng hành hương đều tái diễn lại đêm Hội làng để phục vụ du khách nghỉ dưỡng tại Yên Tử. Mô hình này có mục tiêu giới thiệu những nét văn hóa đặc trưng của người Dao Thanh Y đến với du khách, động viên, khích lệ ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo, quảng bá văn hóa, làm phong phú sản phẩm du lịch địa phương và tạo sinh kế cho người dân trên địa bàn, lấy đó làm nguồn lực lưu giữ bảo tồn và phát triển văn hóa.

Du khách thích thú tìm hiểu và thưởng thức các món ăn đặc trưng của người Dao Thanh Y.

Ông Lê Minh Quang, phó trưởng ban tuyên giáo Thành ủy Uông Bí cũng cho rằng, bản sắc văn hóa là “hồn cốt”, là nét đặc trưng riêng biệt của mỗi dân tộc luôn cần được gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị. “Thực tế, hoạt động sưu tầm, phát huy nghề thêu, các làn điệu dân ca, dân vũ và văn hóa ẩm thực của các dân tộc trên địa bàn, đặc biệt là cộng đồng người Dao Thanh Y đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của người dân địa phương. Các nghệ nhân đã tập hợp lại thành những câu lạc bộ thường xuyên duy trì lớp giảng dạy thêu, dạy hát dân ca; tham gia hoạt động biểu diễn nhằm quảng bá nét đẹp của nghề thêu dân tộc; tái hiện hoạt động, phong tục, tập quán, góp phần phát triển du lịch. Họ cũng tham gia nghiên cứu đưa sản phẩm của văn hóa truyền thống phục vụ khách du lịch để tạo nguồn thu; hình thành tour du lịch trải nghiệm”, ông Quang cho biết thêm.

Ngoài ra, Trung tâm truyền thông và văn hóa thành phố Uông Bí cũng tổ chức mô hình trưng bày trang phục nam nữ, cô dâu, chú rể, thầy mo, trưng bày tranh cổ người Dao, các dụng cụ thực hành nghi lễ, vật dụng sinh hoạt hàng ngày; tái hiện nghề thêu dệt thủ công truyền thống và có sản phẩm bán cho du khách.

Đồng thời, tái hiện bếp của người Dao để giới thiệu ẩm thực dân tộc tới du khách với nhiều món ăn đặc trưng của đồng bào như: Bánh gù, xôi màu, canh gà nấu rượu bâu, canh gà nấu gừng xanh giải độc, giải cảm; phục vụ du khách trải nghiệm văn hóa Dao. Mô hình này cũng đã được tổ chức giới thiệu ở Chợ Cảnh Uông Bí trong ngày hội văn hóa các dân tộc tỉnh Quảng Ninh hằng năm và thu hút lượng lớn du khách.

Việc bảo tồn văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch đang được đánh giá là một hướng đi đúng đắn để gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh và nhiều địa phương khác có sự quần tụ của đồng bào các dân tộc.

Theo Bảo Long – Quang Lê/doanhnghiepvadautu.net.vn